Türkiye’de saadet zinciri olarak da adlandırılan Ponzi sistemi Çiftlik Bank ile gündeme gelmişti. Ancak Ponzi dolandırıcılığı daha önce Türkiye’de defalarca yaşandı.
PONZİ NEDİR?
“Ponzi sistemi” finansal dolandırıcılıkta kullanılan bir tür piramit şemasını ifade eder. Bu sistem, mevcut yatırımcılardan gelen paralarla yeni yatırımcılara getiri sağlamaya dayalı bir dolandırıcılık yöntemidir. Adını, 1920’lerde Amerikalı dolandırıcı Charles Ponzi’den almıştır. Ponzi, bu tür bir dolandırıcılık yöntemini ilk defa kullanarak büyük vurgunlar yapmıştır.
PONZİ SİSTEMİ NASIL ÇALIŞIR?
Ponzi sistemi, genellikle sahte bir yatırım fırsatı veya kazanç vaadi altında insanlardan para toplamak suretiyle işler. Yatırımcılara yüksek ve düzenli getiriler vaat edilir. Ancak aslında, sistemin getirisi mevcut yatırımcıların paralarıyla yeni yatırımcılara ödenir. Sistem, yeni yatırımcılar gelmeye devam ettikçe işler gibi gözükür, ancak yeni gelen yatırımcılar azaldığında veya mevcut yatırımcılar paralarını geri çekmeye başladığında çöker.
Ponzi sistemi kurmak yasa dışı bir faaliyettir. Bu tür bir sistem oluşturmak veya bu tarz bir dolandırıcılığa katılmak, hukuki sonuçlar doğurabilir.
PONZİ SİSTEMİ NASIL ÇÖKER?
Ponzi şemasına katılımlar bittiği zaman, ortada kâr getiren bir üretim olmadığı için yeni yatırım yapanlara ödeme yapılamaz, sistem çöker ve ponzi şeması sonlanır. Ponzi sistemine katılım oranı sonsuza kadar süremeyeceği için bu ponzi sistemini kuran kişinin çoğu parayı alıp kaçmasıyla sonlanır.
TÜRKİYE’DE SAADET ZİNCİRİ DOLANDIRICILIĞI
Türkiye’de daha önce Titan saadet zinciri büyük ses getirmişti.
Hakan Kenan Şeranoğlu tarafından kurulan Titan zincirine 1990’larda 30 binden fazla kişi üye oldu.
O zamanlar Almanya’nın para birimi olan Alman Markı ile ödeme yaparak sisteme girenlerin kazançlarının katlanarak artacağı vadediliyordu.
Sistem, kurucuların 1998 yılında tutuklanması ile sona erdi.
2006 yılında hayatını kaybeden Selçuk Parsadan ise Türkiye tarihinin en büyük dolandırıcısı olarak biliniyor.
Parsadan, eski siyasetçiler Süleyman Demirel ve Tansu Çiller dahil olmak üzere çok sayıda kişiyi sahte kimliklerle dolandırmıştı.
Son yıllarda en fazla konuşulan dolandırıcılardan biri ise Fadıl Akgündüz.
Otomotiv ve inşaat sektörlerinde iş yapan Akgündüz, yurt dışında yaşayan Türkiye kökenli vatandaşlardan kâr payı ortaklığıyla para topladı, ancak bu paranın vaat ettiği yatırımlara dönüşmediği görüldü.
Yurt dışına kaçan, ardından milletvekilliği yapan Akgündüz tekrar inşaat projeleriyle halkı dolandırdığı gerekçesiyle Jet Fadıl olarak bilinen Akgündüz, “nitelikli dolandırıcılık” suçlamasıyla 22 Aralık 2015’te tutuklandı. Geçen yıl serbest kaldı.
Bir başka dolandırıcılık hikayesi ise YİMPAŞ ile yaşandı.
Yozgat’ta, Dursun Uyar’ın öncülüğünde bir grup işadamı tarafından kurulan Yozgat İhtiyaç Maddeleri Anonim Şirketi (YİMPAŞ) de yurt dışında yaşayan binlerce kişiden milyonlarca lira topladı.
YİMPAŞ kurucuları bu parayı zimmetlerine geçirmekle suçlandı.
TÜRKİYE’DE BAŞKA SAADET ZŞNCİRİ VAR MI?
Gümrük ve Ticaret Bakanı Bülent Tüfenkci’ye göre Türkiye’de Çiftlik Bank gibi 11 tane daha ‘saadet zinciri’ var:
“Bu anlamda sadece Çiftlik Bank değil, 11 tane daha birbirine benzer, adeta bir saadet zinciri kuran ve temel mantığı da bir müşterinin bir başka müşteriyi getirerek birbirini finanse ettiği bir sistem oluşturuyorlar. Bu sistemin yanlışlarını, tüketiciyi ve vatandaşı mağdur eden yönünü ve cezai yönünü de düzenlemek lazım.”
